Sanayi ve inşaat sektörlerinde metal malzemelerin birleştirilmesi, genellikle kaynak işlemleriyle gerçekleştirilir. Kaynak, hem güvenlik hem de dayanıklılık açısından oldukça kritik bir üretim sürecidir. Bu nedenle, kaynak işleminin doğruluğu ve güvenilirliği ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak belgelenmeli ve doğrulanmalıdır. İşte bu noktada Kaynak Yöntem Onayı, diğer adıyla WPQR (Welding Procedure Qualification Record) devreye girer.
WPQR, bir kaynak yönteminin belirli bir kaynak prosedürüne uygun olarak gerçekleştirildiğini ve istenen kalite standartlarını sağladığını belgeleyen resmi bir dokümandır. Bu onay, hem kalite yönetimi hem de yasal uygunluk açısından vazgeçilmezdir.
WPQR (Welding Procedure Qualification Record), bir kaynak yönteminin mekanik testlerle doğrulandığı ve uygunluğunun onaylandığı resmi bir belgedir. Bu belge, belirli bir kaynak prosedür spesifikasyonu (WPS – Welding Procedure Specification) çerçevesinde yapılan kaynak işleminin yeterliliğini kanıtlar.
WPQR belgesi, kaynak operatörünün değil, kullanılan kaynak yönteminin ve parametrelerinin teknik uygunluğunu test eder. Dolayısıyla, bir kaynakçının yeterlilik belgesi olan WPQ (Welder Performance Qualification) ile karıştırılmamalıdır.
WPQR belgesi, aşağıdaki nedenlerle büyük önem taşır:
Kalite Güvencesi: Kaynaklı birleşimin, mekanik ve yapısal açıdan güvenilir olduğunu kanıtlar.
Yasal Uyum: Uluslararası standartlara (EN, ISO, ASME, AWS vb.) uyumu belgelemek için zorunludur.
Proje Güvenliği: Endüstriyel projelerde, özellikle basınçlı kaplar, boru hatları, köprüler, gemiler gibi yapılar için kaynak kalitesini garanti altına alır.
İzlenebilirlik: Kullanılan kaynak parametrelerinin kayıt altına alınması sayesinde, olası hata durumlarında kaynak nedenlerinin analizi mümkün hale gelir.
İhale ve Denetim Gereksinimi: Birçok büyük ölçekli projede WPQR belgesi talep edilir. Aynı zamanda üçüncü taraf denetimlerinde olmazsa olmazdır.
WPQR belgesi hazırlamak için belirli adımların takip edilmesi gerekmektedir. Bu süreç özetle şu şekilde işler:
İlk olarak, belirli bir WPS’ye göre test kaynakları hazırlanır. Bu kaynaklar, örneğin bir boru veya levha üzerinde belirlenen parametrelere göre gerçekleştirilir. Kaynak işlemi sırasında, parametrelerin kayıt altına alınması gerekir: akım, voltaj, kaynak hızı, kaynak yöntemi, ön ısıtma sıcaklığı vb.
Test kaynağı tamamlandıktan sonra, birleşim yerlerinden test numuneleri alınır. Bu numuneler, tahribatlı ve tahribatsız testlere tabi tutulur.
Testler arasında genellikle şu işlemler yer alır:
Görsel Muayene (VT)
Radyografik veya Ultrasonik Muayene (RT/UT)
Makro/mikro kesit incelemeleri
Çekme testi
Bükme testi
Sertlik testi
Çentik darbe testi (Charpy V-notch)
Bu testler sonucunda, kaynak dikişinin ve ısıdan etkilenmiş bölgenin yeterli dayanıklılığa ve homojenliğe sahip olup olmadığı değerlendirilir.
Testler başarıyla tamamlandıktan sonra elde edilen tüm veriler, WPQR belgesinde detaylı olarak sunulur. Bu belge, bağımsız bir onay kuruluşu veya yetkili mühendis tarafından onaylanarak resmi hale getirilir.
WPQR ve WPS birbirini tamamlayan iki temel dokümandır:
WPS (Welding Procedure Specification): Hangi kaynak parametrelerinin kullanılacağını, kaynak dikişi tipini, malzeme özelliklerini, kaynak yönünü, ısı girdisini vb. belirtir.
WPQR (Welding Procedure Qualification Record): WPS'nin sahada uygulandığını ve bu yöntemin başarılı olduğunu doğrular.
Kısaca söylemek gerekirse: WPS plan, WPQR ise o planın başarıyla uygulandığını gösteren sonuçtur.
WPQR hazırlığında dikkate alınan standartlar, projenin gerçekleştirildiği sektöre göre değişiklik gösterir. En yaygın kullanılan standartlar şunlardır:
EN ISO 15614 (Avrupa standardı): Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin onayı.
ASME Section IX (Amerikan standardı): Basınçlı kaplar ve boru sistemleri için kaynak yöntem onayı.
AWS D1.1 (Amerikan Kaynak Derneği): Yapısal çelikler için kaynak standartları.
Her standart, kaynak tipi (örneğin TIG, MIG, MAG, SMAW), malzeme grubu, kalınlık, çap, kaynak pozisyonu gibi değişkenlere göre sınıflandırmalar yapar.
WPQR belgesinin geçerlilik süresi, kullanılan standarda göre değişir. Genellikle aşağıdaki durumlar geçerlidir:
Eğer aynı kaynak yöntemi belirli aralıklarla uygulanmaya devam ediyorsa (örneğin 6 ayda bir), WPQR geçerli kalır.
Kaynak parametrelerinde büyük değişiklik yapılırsa, yeni bir WPQR hazırlanması gerekebilir.
Ayrıca, bir WPQR belgesi, sadece test sırasında kullanılan malzeme ve parametre kombinasyonu için geçerlidir. Farklı bir malzeme grubu veya farklı kalınlıkta kaynak yapılacaksa, ek WPQR testleri gereklidir.
WPQR testleri genellikle aşağıdaki uzmanlar ve kurumlar tarafından gerçekleştirilir:
Kaynak mühendisleri
Üçüncü taraf denetim kuruluşları (TÜV, Lloyd’s Register, Bureau Veritas vb.)
Akredite laboratuvarlar
Üretici firmanın kalite departmanı
Resmi geçerliliğe sahip olabilmesi için WPQR belgesinin yetkili bir mühendis veya bağımsız bir denetim kuruluşu tarafından imzalanması gerekir.
Kaynak Yöntem Onayı (WPQR), kaynaklı imalat süreçlerinde kalite güvencesinin temel taşıdır. Hem mühendislik hem de yasal gereklilikler açısından büyük öneme sahiptir. WPQR sayesinde bir kaynak yönteminin belirlenen kriterlere uygun olduğu ispatlanarak, üretimde güvenlik, kalite ve standartlara uyumluluk sağlanır.
İster küçük ölçekli bir atölye olun, ister büyük bir enerji santrali projesi yürütün, WPQR belgesi olmadan kaynaklı imalat yapmak ciddi riskler taşır. Bu nedenle, kaynak süreçlerinin en başından itibaren planlanması ve belgelendirilmesi, hem teknik hem de ticari başarı açısından vazgeçilmezdir.
Yorum Yapın